محرم، ویترینی از آیین‌های عاشورایی/مراسم آیینی میدان« شیوه عزاداری زنان عرب » در جنوب خوزستان

به گزارش خبرنگار ایلنا از خوزستان، مردمان جنوبی ایران برای هر مناسبت ملی و مذهبی، آیین‌های خاص و منحصربه‌فردی دارند؛ اما بدون اغراق، آیین‌های مذهبی که در سوگ اباعبدالله الحسین (ع) و شهداء کربلا همزمان با ماه‌های محرم و صفر در این مناطق برگزار می‌شود، از دراماتیک‌ترین و تأثیربرانگیز‌ترین آیین‌هایی هستند که در ایام عزاداری حسینی در کشور برگزار می‌شوند. یکی از این مراسمات، مراسم آیینی میدان« شیوه عزاداری زنان عرب » در جنوب خوزستان است.

مراسم آیینی میدان یا مجلس روضه خوانی زنان عرب

مِیدان، مراسمی آیینی از شیوه­‌های عزاداری زنان عرب در جنوب خوزستان است که در بخش‌هایی از آن زنان در حالت ایستاده و با ضربآهنگی تند، سینه زنان روایت مصیبتی از مصائب کربلا را از زبان مُلایه می‌شنوند. اجرای این مراسم آیینی در شهرهای جنوبی و عرب نشین خوزستان، در مناسبات سوگواری­  (مجالس روضه­ زنانه) به خصوص ایام محرم و صفر و در سوگ مرگ عزیزان مرسوم است. در این مراسم پوشش زنان به خاطر احترام به ساحت مقدس امام حسین«ع» با حجابی کامل و با استفاده از لباسی بلند که کفش را می پوشاند بوده که این پوشش با شِیلِه و عَبایه تکمیل می‌شود. از دیگر اجزای غیر ضروری این پوشش می‌توان به ثوب یا لباس توری مانند تزئین شده اشاره کرد که در مراسمات سوگواری به گونه‌ای کاملا سیاه توسط زنان میانسال و پیرزنان استفاده می‌شود. نکته قابل ذکر اینکه در حال حاظر، جوان‌ترها نیز با انجام تزئیناتی بر این پوشش، به شکل مدرن و امروزی تر از آن استفاده می‌کنند.  مراسم آیینی میدان به شماره ۲۵۳۰ در تاریخ ۲۸/۱۰/۱۴۰۰ و به عنوان یکی از  مواریث ناملموس کشور تحت عنوان شیوه عزاداری زنان عرب در خوزستان در فهرست آثار ناملموس به ثبت رسیده است.

مجلس روضه خوانی زنان عرب معمولا با حضور زنان میانسال و پیرزنان هر محله و کوچه برگزار می‌شود. پیش از آغاز مراسم، دختران جوان وظیفه پذیرایی و رسیدگی به عزاداران حسینی حاضر در مجلس را به عهده گرفته و مجلس گردانی می‌‌کنند. این افراد به صورت خودجوش و بدون وابستگی یا قرابت خانوادگی با صاحب مجلس و تنها به خاطر خدمت به میهمانان امام حسین «ع» انجام وظیفه می‌‌کنند.

پس از پذیرایی اولیه که عموما  چای زعفران و دارچین از ملزومات اصلی است، روایت مصائب کربلا توسط شخصی تحت عنوان، مُلایه انجام می‌گیرد. شرح این روایت در سه بخش « نَعی یا بیان سوزناک ، لَطُم یا سینه زنی نشسته و آرام و میدان یا سینه زنی تند و ایستاده » صورت می‌گیرد که هر کدام از این مراحل در قالب شعری خاصی برگزار می‌شود.

روش تهیه­ هِیس(شیرینی خرمای عربی)

مردم عرب معتقدند این خوراک غذای اصلی امام حسین(ع) به هنگام جنگ بوده و به عنوان غذای اصلی آن حضرت مصرف می­شده است. به همین دلیل آن را در روز نهم و شب دهم محرم تهیه کرده و به عنوان نذری در بین مردم تقسیم می­‌کنند.

این نوع شیرینی از خرما، برنج محلی معطر (عَنبَربو)، کنجد، ادویه­‌ها شامل: فلفل سیاه، دارچین، نعناء، بذر گشنیز، میخک و … که با هم ترکیب می‌شوند تهیه می­‌شود. این آیین نیز در تاریخ ۳۰/۱۰/۱۳۹۹ به شماره ۲۲۶۴ و به عنوان یکی دیگر از آثار ناملموس در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

آیین سینی ­گردانی حضرت قاسم(ع) بندر­ماهشهر

مراسم آیینی سینی قاسم یا عروسی قاسم در اکثر شهرهای خوزستان و دیگر شهرهای ایران در روز هشتم ماه محرم به صورت زنانه و مردانه برگزار می­‌شود. این مراسم آیینی در شهرستان‌های بندرماهشهر ، اهواز، هندیجان، ویس، سوسنگرد … به شکل مردانه در مساجد و تکایا و به گونه زنانه در خانه‌های  شهر برگزار می شود. این آیین مذهبی نیز به شماره ۱۴۴۵ و در تاریخ ۱/۷/۱۳۹۶ و تحت عنوان آیین سینی گردانی حضرت قاسم«ع» بندر ماهشهر در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسیده است.

در این آیین، روز هشتم محرم حوالی ظهر، از تمام نقاط شهر سینی‌های بزرگی از جنس مس، حصیر و … که محتوای درون آن حنا، اسپند، شاخه‌های گیاه مورد، شمع، انواع شیرینی و گلاب است را با پارچه سبز پوشانده و به محل اصلی برگزاری مراسم می‌برند و آنجا توسط تعدادی از زنان جا گذاری می‌شوند. در این آیین هر کدام از محتویات سینی حضرت قاسم با نماد و نشانه‌ای تعریف می‌شوند. مثلا پارچه سبز؛ نماد پاکی و قداست است و همچنین لباس رزم اهل بیت (ع) در روز عاشورا و به رشادت یاران امام حسین اشاره دارد. حنا؛ نمادی مبارک از زینت و آراستگی برای عروس در زمان قدیم است و اشاره به دامادی حضرت قاسم دارد. شمع؛ نمادی از روشنایی، پاکی و جاودانگی است که به مظلومیت یاران امام اشاره دارد. گلاب؛ نماد تازگی، طراوت، باروری و تداوم زندگی است و به ازدواج حضرت قاسم اشاره دارد. شاخه گیاه مورد که یاس هم نامیده می‌شود؛ نماد راستی، صداقت، عشق، دوستی و معصومیت است که به عشق پاک و معصومیت حضرت قاسم اشاره دارد. اسپند؛ برای جلوگیری از چشم زخم است.

 در ادامه این آیین، شب هنگام سینی‌هایی که پوشیده از پارچه سبز هستند در حسینیه یا خانه برخی از بزرگان و در مجلسی مردانه قرار می‌گیرند و توسط یکی از بزرگان و یا روحانیون بر آن‌ها دعا و روضه خوانده می‌شود و پس از آن، مراسم سینی گردانی، در حالی که سینی‌ها بر سر تعدادی از داوطلبان جوان است، با صدای طبل و دمام و گاه همراهی اسب‌های سبز پوش با حرکت به سمت میدان شهر آغاز می‌شود.

در ادامه تعداد زیادی از مردان و زنان سیاه پوش در گروه‌های سنی مختلف، سینی گردان‌ها را همراهی می‌کنند. در جلوی جمعیت نیز علم‌های بلندی که به پارچه‌های رنگارنگ مزین شده‌اند قرار دارد و گهواره‌ای کوچک که یادآور طفل شش ماهه امام حسین (ع) است در میان جمعیت، روی دست قرار می‌گیرد. مداحان به مداحی می‌پردازند و همراهان با سینه زنی همراهی می‌کنند. تعدادی نیز گلاب به سر و صورت حاضران می‌پاشند. پس از مراسم جمعیت به سوی مبداء اولیه بازگشته و مردان محتویات سینی را به عنوان نذر و حاجت روایی بین مردم توزیع می‌کنند. در این مراسم مردم هم نذورات قربانی خود را می‌آورند.

از دیگر مراسمات عزاداری خوزستان که در ایام محرم برگزار می‌شود، می‌توان به «یوم العباس یا روز هفتم، سینه زنی یا چِلاب و …. اشاره کرد.

در راستای تکریم شخصیت‌های روز عاشورا، مردم جنوب و به خصوص اهالی خوزستان، هر روز از دهه اول محرم را به یکی از این شهدا نسبت داده و برای هر روز نذری خاص تهیه و توزیع می‌کنند. به عنوان مثال روز سوم را به فرزندان مسلم بن عقیل، روز چهارم را به حضرت رقیه، روز پنجم را به مسلم بن عقیل، هفتم را به ابوالفضل العباس، هشتم را به قاسم و نهم را به علی اکبر علیهم السلام نسبت می‌دهند.

انتهای پیام/منبع:ایلنا